Kościół parafialny w Krynkach

Świątynię pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny wzniesiono w 1727 roku, lecz co najmniej od stu lat wcześniej, na tym samym miejscu stała drewniania kaplica z łaskami słynącym obrazem Matki Bożej. Kościól ma charakter barokowy, nawa jest trójprzęsłowa z dwiema kaplicami w transepcie. W kaplicy północnej znajduje się omawiany obraz Matki Bożej - prawdopodobnie z XVI w. Główne wejście  w trójdzielnej fasadzie ozdabia profilowany portal. Dach z więźbą trójstorczykową zwieńczony jest barokową wieżyczką na sygnaturkę. Przed kościołem stoi modrzewiowa, gontem kryta brama i dwie dzwonnice o charakterze barokowym z 1779r. Ciesielka jest oryginalna, a niektóre elementy pochodzą z pierwotnego, XIV-wiecznego kościoła. Mieści się tu dzwon z 1581r.. Bramę ozdabiają rzeźbione w drewnie ornamenty.

Obecnie nie wszyscy zdają sobie sprawę z tego, że w pierwszych latach XVII w. na jednym z drzew objawiła się Matka Boża. Wybudowano w tym miejscu kamienną kaplicę z wizerunkiem Częstochowskiej Madonny. Po obu stronach obrazu, w ołtarzu znajdują się rzeźby pierwszych polskich męczenników - św. Stanisława i św. Wojciecha. W pierwszej połowie XVII w. wydarzył się tu cud. W pobliskim stawie utonął chłopiec (Andrzej Chamera), a zrozpaczona matka przyszła się użalić do wizytującego akurat parafię pomocniczego biskupa krakowskiego Tomasza Oborskiego. Ten świątobliwy człowiek kazał położyć topielca w kaplicy, a sam zaczął się modlić. Wszyscy byli zdumieni, gdy po około dwóch godzinach od śmierci dziecko ożyło. Srebrna sukienka umieszczona na obrazie, oraz cenne wota świadczące o innych cudach, które się tu dokonały, zostały niestety zrabowane w czasie Potopu Szwedzkiego.
Dzierżawca kuźnic brodzkich, Mikołaj Zacharski, pogrążony w wielkim bólu po śmierci żony a potem córki, postanowił ufundować nowy kościół. Dobudowany został do istniejącej kaplicy w 1727 r. Po śmierci fundatora wmurowano w ścianę epitafium, a doczesne szczątki złożono w krypcie pod posadzką kościoła. Spoczywają tam też prochy zasłużonych proboszczów parafii. Masywna, barokowa świątynia, wzniesiona została z drobnoziarnistego, tzw. "płaczącego" piaskowca. Po wejściu do kościoła przez ozdobny portal, obserwujemy sklepienia kolebkowo-krzyżowe.
Na łuku tęczowym - oddzielającym nawę od prezbiterium - znajdowały się niegdyś późnogotyckie rzeźby z I połowy XVI w.,  (krucyfiks, figura Matki Boskiej Bolesnej i św. Jana). Niestety nie zachowały się one do dnia dzisiejszego. W wejściach do dwóch kaplic, położonych nieco wyżej niż nawa, znajdują się barokowe kraty.
Warto zwrócić uwagę na znajdujące się na zewnątrz dwie chrzcielnice. Jedna jest w typie gotyckim, a druga, większa pochodzi z 1703 r. (zdjęcie poniżej)

Naprzeciwko dzwonnicy a zarazem bramy wejściowej, znajduje się figura św. Stanisława biskupa. Według niektórych podań może pochodzić ona z II połowy. XVIw.  Zabytkowy kościół wraz z dzwonnicą, figurą św. Stanisława biskupa,  i otaczającymi go wiekowymi dębami i jesionami stanowi ciekawy element krajobrazowy. Warto przespacerować się alejkami starej części cmentarza parafialnego, by obejrzeć oryginalne nagrobki z I połowy. XIXw.
(zdj. poniżej)

Zobacz więcej zdjęć kościoła i cmentarza w Krynkach.

Przelew wodny w Brodach

Ten kamienny jaz na rzece Kamiennej zbudowany został w 1840r. w stylu klasycystycznym. Spiętrzał niegdyś wody rzeki Kamiennej napędzające urządzenia walcowni i pudlingarni (zakładu hutniczego) w Brodach. Zachowany jest w  świetnym stanie architektonicznym i malowniczo wkomponowany we współczesną tamę. Obiekt ten jest dobrze znaną "wizytówką" naszej gminy i dlatego umieszczony został w jej herbie. Zachowany do dziś fragment zabytkowej tamy przypomina dziś o wielkim budowniczym Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, - księdzu Stanisławie Staszicu. W 1816 r. został on Generalnym Dyrektorem Przemysłu i Kunsztów w Królestwie Kongresowym. Staszic opracował długofalowy plan rozbudowy górnictwa, hutnictwa i przemysłu metalowego, w którym zamierzał wybudować ciągły zakład fabryk żelaznych, położony wzdłuż źródła energii - rzeki Kamiennej. Plan ten udoskonalił Ksawery Drucki - Lubecki. W potężnym kombinacie metalurgicznym, istotną rolę pełniły zakłady w Starachowicach. W górnym biegu Kamiennej zlokalizowane były głównie wielkie piece produkujące surówkę, natomiast poniżej Starachowic, pracowały zakłady w Michałowie, Brodach i Nietulisku, wytwarzające półprodukty i gotowe wyroby żelazne. Ważne ogniwo kombinatu stanowiła wybudowana w 1834 r. i zlokalizowana u podnóża tamy  - pudlingarnia i walcownia w Brodach. W trzech piecach pudlowych odwęglano surówkę, pochodzącą głównie z wielkiego pieca w Starachowicach, otrzymując kowalne żelazo. Przekuwano je pod ponad półtonowym młotem, a następnie walcowano, formując półprodukty:  tzw. rygle i kęsy. Nożyce przycinały je do odpowiedniej długości. Wszystkie te urządzenia napędzane były przez siedmiometrowe koło wodne o mocy 40 KM. Nikłą pozostałością samego zakładu jest dziś fragment sztolni i kanału odprowadzającego wodę  z komory koła - do rzeki. W celu wykorzystania energii spadku wód wybudowano tamę  z siedmioprzęsłowym przelewem, regulującym poziom wody w zalewie. Stawidła wykonał przedsiębiorca murarski Franciszek Schramm. Zaprawy stosowane przez niego (poniżej lustra wody), odpowiadały recepturze wypróbowanej przy budowie Kanału Burgundzkiego. Wyjątkowe w tej budowli są także kamienne, estetycznie wykończone sklepienia arkad, ponieważ na ogół nad jazem budowano drewniany pomost. Dziś zamiast glonów pokrywających kamień poniżej lustra wody w szczelinach pionowych ścian, bujnie rośnie paproć - zanokcica murowa, ponieważ przelew nie pełni już swojej funkcji technicznej. Jego część, która nie została zniszczona przez powódź, można oglądać do dziś. Przelew stanowi świadectwo wysokiego poziomu myśli technicznej początku XIX w.

Zobacz więcej zdjęć.

Budynek klasycystyczny z 1840r.

Jest to dawna siedziba administracji brodzkiego zakładu hutniczego. Ten odrestaurowany dworek mieści się w pobliżu Urzędu Gminy w Brodach.

Modrzewiowy dom w Brodach

Willa powstała ok. 1910 roku. Na wyjątkowy klimat tego miejsca wpływa obecność starych drzew wokół domu. Dom ozdobiony jest bogatymi ornamentami  Wewnątrz zachowały się interesujące sztukaterie.

Linia kolejki wąskotorowej

Znajduje się w pobliżu miejscowości Lipie. Biegnie ze Starachowic do Iłży. Obecnie uruchomiona jest linia wycieczkowa ze Starachowic do Lipia. Więcej informacji.

Inne obiekty zabytkowe w gminie Brody:

Kapliczka przydrożna  koło kościoła w Krynkach

Jest to kamienna rzeźba przedstawiająca Św. Stanisława Biskupa. Według niektórych podań może pochodzić z II połowy XVI w. Zdjęcie:>>

Kapliczka z 1817roku

Stoi w Brodach przy dawnej drodze w pobliżu torów oraz Zalewu Brodzkiego. (Zdjęcie powyżej). Mimo tego że stoi na uboczu jest pielęgnowana i co roku odnawiana. Na cokole wyryty jest następujący tekst: „Za bytności pisarzem Pawła Tanuddowskiego w roku 1817". Kapliczka była pierwotnie ustawiona na rozstaju dróg. koło mostu nad potokiem Ruśnia. Po ogromnej powodzi w 1903 roku, została przeniesiona w obecne miejsce.

Figura Chrystusa Frasobliwego

Pochodzi z pocz. XIXw. Znajduje się  w z w Krynkach u zbiegu ulic: Kościelnej, Szkolnej i Długiej.

<< Zdjęcie

Kapliczka Św. Jana Nepomucena

Datowana na pocz. XIX wieku Znajduje się w Krynkach przy ulicy Długiej. Zdjęcie>>

Kapliczka Św. Jana Nepomucena w Lubieni

Stoi wśród łąk, w pobliżu krogi krajowej nr 9.
<<Zdjęcie

Figura Chrystusa Frasobliwego w Brodach

(ulica Radomska)

Kapliczka w Lipiu

Pochodzi z 1849 r. Postawiona w czasie epidemii cholery.

Kapliczka w Krynkach z 1904 roku

Kamienna figura Matki Bożej została ustawiona w 50-tą rocznicę ogłoszenia dogmatu o niepokalanym poczęciu Najświętszej Maryi Panny. Stoi przy skrzyżowaniu ulic: Aptecznej i Kościelnej.

Kapliczka z 1912r. w Stykowie

Znajduje się przy skrzyżowaniu
ulic: Słonecznej i Wylotowej.
Zdjęcie >

Dawne młyny

W gminie Brody warto także zwrócić uwagę na młyny napędzane przez koła wodne. Zbudowane na ogół przy stawach powstałych ze spiętrzenia wód mniejszych rzek. Choć dawno przestały mleć ziarno, to w niektórych zachowały się jeszcze mechanizmy przemiałowe. Na naszym terenie  do dziś zachowały się cztery stare młyny: w Stykowie, Młynku, Stawie Kunowskim oraz w Brodach (na zdjęciu).

Więcej fotografii zabytków w galerii zdjęć.

Zobacz także rys historyczny gminy Brody.

• Opactwo Cystersów w Wąchocku tel. (0-41) 271 50 66 www;
• Muzeum Przyrody i Techniki im. Jana Pazdura w Starachowicach (tzw. Wielki Piec) tel. (0-41) 275 40 83 www;
• Ruiny XIV-wiecznego zamku, kościół farny z 1326r. oraz rynek w Iłży www;
• Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej Matki Ziemi Świętokrzyskiej w Kałkowie - Godowie tel. (0-41) 272 18 88 www;
• Kompleks turystyczny w Bałtowie www;
• Muzeum Historyczno - Archeologiczne w Krzemionkach Opatowskich, tel. (0-41) 262 09 78 www;
• Ruiny dawnej walcowni w Nietulisku;
• „JuraPark” w Bałtowie www.