Jadąc drogą Starachowice - Ostrowiec Świętokrzyski w odległości ok. 2 km od Kuczowa mijamy wieś Styków. Wioska w całości położona jest na północnych stokach wzgórza, które stanowi przejście między Płaskowyżem Suchedniowskim a Wyżyną Opatowską. Dolina Kamiennej za Stykowem gwałtownie zwęża się, zbocza są strome, widać wychodnie skał piaskowych. Jest to miejsce przełomu Kamiennej.

Całą dolinę rzeki wypełnia woda sztucznego zbiornika z zaporą w Brodach Iłżeckich. Wioska ma ciekawą zabudowę. Zasadnicza część wsi zbudowana jest w formie ulicówki wzdłuż w/w drogi do Ostrowca Świętokrzyskiego. Gospodarstwa położone po lewej stronie drogi (jadąc w w/w kierunku) w większości, praktycznie stykają się z obwałowaniem zbiornika a z samej drogi rozciąga się wspaniały widok na zbiornik. Występuje tutaj również szereg przysiółków: Styków Kolonia, Styków Łąki, Styków Młyn, tereny kolejowe. Stosunkowo intensywna zabudowa spowodowała, że granice pomiędzy poszczególnymi częściami wsi są mocno zatarte. W latach wcześniejszych Stykowem Świrtakiem nazywano dzisiejszy przysiółek Świrta.
Etymologii nazwy miejscowości upatrywać należy w fakcie jej położenia - na „styku" najprawdopodobniej z sąsiednimi miejscowościami. Ze źródeł wynika, że osada ta istniała już 1791r. Leżała ona przy ważnym szlaku komunikacyjnym a od XVIII wieku na skraju Stykowa znajdowała się wielka karczma z zajazdem. Podobnie jak sąsiednie miejscowości (folwarki Jabłonna i Świrta) Styków został zakupiony w 1875r przez ród Dunin Karwickich herbu Łabędź i wszedł w skład dóbr Chybickich. Pierwsze wzmianki na temat wielkości miejscowości pochodzą z XIX wieku. W 1827r w Stykowie było 23 domy i 148 mieszkańców. 62 lata później (w 1889r) Styków liczył 25 domów i 164 mieszkańców a więc rozwój osady był minimalny. Pewne przyspieszenie spowodowało wybudowanie trasy kolejowej, przy której w 1905r wybudowano stację kolejową w Stykowie.
Gmina Styków powstała na podstawie uchwały sejmowej z dnia 2 sierpnia 1919r. Właśnie, w Polsce odrodzonej Styków nominalnie został stolicą gminy. Podobnie jak siedziba Powiatu Iłżeckiego również siedziba Gminy Styków umieszczona została w Wierzbniku. Wynikało to z faktu, że w czasie działań wojennych I Wojny Światowej miejscowość w znacznym procencie została spalona. Kolejnymi wójtami gminy byli: Henryk Mazur, Feliks Piotrowicz i Hipolit Wąsikowski. W skład Gminy Styków wchodziło 17 gromad (podział z dnia 29 września 1933r) a były to:
- Brody (Brody Górnicze)
- Budy Brodzkie (i posiadłości pokarczemne)
- Dziurów (i leśna posiadłość Ruda oraz grunty kolejowe)
- Jabłonna (i kolonia Jabłonna)
- Kuczów (Świrta i lasy państwowe)
- Krzyżowa Wola (wieś i lasy państwowe)
- Lipie (wieś, leśnictwo i lasy Starachowickich Zakładów Górniczych)
- Lubienia (Lubienia pokarczemna, Lubienia młynówka i leśnictwo)
- Skała (Kolonia Polesie, Skałą, Trojak, Styków Las)
- Starachowice Fabryczne (Starachowice z koloniami mającymi lokalne nazwy: Majówka, Bugaj, Sztolnia, Przykościelna, Robotnicza, Urzędnicza, Orłowo i Klarnerowo)
- Starachowice (wieś i grunty kolejowe)
- Starachowice Górne(wieś Starachowice Górne i grunty kolejowe)
- Wanacja (wieś , Wanacja Księże i lasy państwowe)
- Ruda (wieś, Leśnictwo Ruda i grunty kolejowe)
- Michałów (wieś, Michałów Górniczy i grunty kolejowe)
- Styków kolonia
Do 1933 r w skład Gminy Styków wchodziła również wioska Rudnik przekazana następnie do Gminy Kunów.
Gmina Styków rozwiązywała głównie sprawy socjalne i bytowe mieszkańców (zniszczenia powojenne, duża liczba wdów i sierot, brak elementarnej infrastruktury, brak szkół). Politykę ówczesnych władz gminy cechowała duża doza dalekowzroczności i tzw. sprawiedliwości, ponieważ szeroko zakrojone działania prowadzone były na terenie całej gminy bez szczególnych preferencji. Między innymi w Stykowie dopiero w roku 1935 rozpoczęto budowę mostu na rzece Kamiennej. Ponadto władze gminy przywiązywały dużą uwagę do rozwoju Ochotniczych Straży Pożarnych (wybudowano remizy w Michałowie i Stykowie a rozpoczęto budowę remizy w Brodach Iłżeckich) oraz tworzenie kółek rolniczych i innych organizacji wiejskich. W 1939 roku utworzono miasto Wierzbnik-Starachowice. W wyniku tej decyzji odłączono od Gminy Styków część gromad, które weszły w skład miasta.
Ciekawe informacje, a tym bardziej ciekawe, że dotyczą całkiem nieodległych czasów. Dają również pogląd na to jak zmieniało się nasze najbliższe otoczenie jak jedne miejscowości tracą na znaczeniu, inne zyskują a jeszcze inne znikają z mapy na skutek różnych procesów.
Okres wojny i okupacji to równie ciekawa karta w dziejach miejscowości. Dokonano tu kilkunastu akcji dywersyjnych i sabotażowych między innymi niszczono linie komunikacyjne, wykolejano pociągi i niszczono urządzenia kolejowe. Miejscowość leżąca przy ważnej trasie komunikacyjnej była świadkiem przemarszów kolumn wojsk, nalotów, kwaterowania żołnierzy itp. W wielu gospodarstwach w okresie okupacji ukrywali się partyzanci ale nie było przypadku zdrady czy kolaboracji mieszkańców. Dzień wyzwolenia miejscowości to 17.01.1945r ale działania partyzanckie na tym terenie trwały jeszcze długo. Warte podkreślenia jest również fakt, że w 1944r wioskę spotykało kolejne nieszczęście w postaci pożaru, który niszczy jej większą część. Po wyzwoleniu jej odbudowa następuje bardzo powoli i mozolnie. Po wojnie przywrócono dawny podział administracyjny dokonując jednak szeregu zmian organizacyjnych i terytorialnych. Dalsze zmiany dokonano w latach 1950 - 1954. W okresie tych zaczęto kształtować system administracyjny polski oparty na modelu radzieckim (zlikwidowano gminę jako podstawową jednostkę podziału administracyjnego państwa rozbijając ten historycznie ukształtowany system na gromadzkie rady narodowe (gromady)). W miejsce 229 gmin powstało 768 gromad. Wtedy to z dawnej gminy Styków utworzono trzy rady gromadzkie (Kuczów, Brody i Lubienia). Po kolejnych zmianach administracyjnych kraju ostatecznie siedziba władz gminy zostaje przeniesiona w 1973r do Brodów a Styków wchodzi w skład tej gminy. Znaczącym przyspieszeniem w rozwoju miejscowości stał się fakt wybudowania w jej bezpośrednim sąsiedztwie dużego zbiornika z zaporą w Brodach Iłżeckich.
Od razu zwrócono uwagę, że sąsiedztwo tego zbiornika (dodać należ położonego tak malowniczo) i sąsiedztwo dużego kompleksu leśnego to szanse których nie można nie wykorzystać. I po części to zrobiono. W latach, w których je wybudowano ośrodki wypoczynkowe położone nad zbiornikiem tętniły życiem i trudno byłoby zaliczać je do nienowoczesnych. Teraz delikatnie rzecz ujmując ich okres świetności już minął. Przyczyna takiego stanu rzeczy jest o tyle prosta, że aż banalna. Stan fitosanitarny zbiornika od dłuższego czasu nie pozwala na uprawianie w nim sportów wodnych czy kąpieli. Zanieczyszczenia przemysłowe i ścieki jakie przez lata płynęły z wodami rzeki Kamiennej doprowadziły do takiej sytuacji. Ale i w tej dziedzinie zaczynają pojawiać się „pierwsze jaskółki", które jeśli jeszcze nie zwiastują wiosny to przynajmniej dają nadzieję. Po pierwsze przemiany ustrojowe jakie zaszły w Polsce spowodowały między innymi to, że wiele zakładów przemysłowych - największych trucicieli zostało zamkniętych lub diametralnie zmieniło sposoby wytwarzania produktów z dbałością o środowisko. Po drugie miasta i gminy zlokalizowane w dorzeczu Kamiennej w ostatnich latach poczyniły wiele inwestycji związanych z ochroną środowiska. Po trzecie i chyba szczególnie warte podkreślenia samorządowe władze gminy Brody w kilku ostatnich latach prawie całkowicie rozwiązały problemy ścieków powstających na terenie gminy. Nie jest również przypadkiem fakt, że właśnie tu, w Stykowie, w miejscu wlotu rzeki Kamiennej do zbiornika powstała nowoczesna oczyszczalnia ścieków zabezpieczająca potrzeby gminy w tym zakresie. Świadczy to o trosce władz o środowisko naturalne i przyjęciu długofalowej polityki w tym zakresie.
Nie sposób również nie podkreślić osiągnięć władz gminy na polu edukacji. Wzmianki o szkolnictwie na tym terenie spotykamy w różnych dokumentach na przestrzeni lat. Prawdziwym skokiem cywilizacyjnym w tym zakresie było wybudowanie w Stykowie w ramach akcji 1000 szkół na 1000-lecie budynku szkoły podstawowej. Ten nowoczesny budynek poprawił znacznie warunki dla nauki dzieci i dorosłych bowiem przez wiele lat funkcjonowała w nim Szkoła Przysposobienia Rolniczego (SPR) a w okresie wakacyjnym pełnił on rolę obiektu kolonijnego. Szkoła funkcjonuje do dnia dzisiejszego a jej absolwentów charakteryzuje rzetelna wiedza i szeroko rozwinięte horyzonty - czynniki pozwalające na dobry start w dalsze etapy życia.
Patrząc w chwili obecnej na historię miejscowości należy stwierdzić obiektywnie, że tak naprawdę jej prawdziwy rozwój dokonał się na przestrzeni ostatnich 20 lat. W tym czasie miejscowość została wyposażona w pełni w infrastrukturę techniczną i drogową . Nie bez znaczenia jest również fakt wybudowania nowoczesnego ośrodka zdrowia i apteki, rozbudowa szkoły czy wybudowanie wyżej wzmiankowanej oczyszczalni ścieków. Inicjatywa mieszkańców Stykowa, Jabłonnej i innych wiosek zaowocowała budową pięknego kościoła oraz cmentarza parafialnego. W miejscowości funkcjonuje wiele punktów handlowych, które znacznie ułatwiają życie ludności. Wybudowano i buduje się wiele ciekawych architektonicznie domów a obejścia stały się estetyczne i zadbane. Z powyższego wynika, że mieszkańcy są świadomi tego, iż poziom ich życia świadczy o atrakcyjności miejscowości dla zwiedzających i odpoczywających. Należy mieć nadzieję, że dalszy rozwój miejscowości będzie postępował właśnie w tym kierunku.

Józef Góźdź

Powrót do rysu historycznego gminy Brody.