Lubienia położona na południowym skraju dawnej puszczy iłżeckiej należy do najstarszych wsi w województwie świętokrzyskim. Wioska ta otrzymała akt lokacyjny oparty na prawie magdeburskim w 1363 r. O znaczeniu Lubieni świadczy fakt, że w roku 1440 biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki wydał przywilej lokacji miasta na prawie magdeburskim: ... In loco ville ecclesie nostre dicte Lubyenya nenes fluvium Kamyona in capitaneatu Islzensi iacente oppidum fecere instituimus.

Lokację miał przeprowadzić szlachcic Piotr z Łaganowa zarządzający dobrami biskupa krakowskiego. Jako wynagrodzenie za utworzenie miasta miał otrzymać wójtostwo dziedziczne, złożone z 3 łanów roli oraz łąki i czynszu z co trzeciego placu, następnie z łaźni, 2 młynów nad Kamienną oraz nad sadzawką rybką, następnie teren dawnego zamczyska ( locum castri antiqui qui vocetur Grodysko ) dla wyznaczenia placów pod zabudowę, a wreszcie pastwiska, lasy, barcie. Śladów jakoby zrealizowano tę lokację, w źródłach nie ma. Wymienione w dokumencie stare zamczysko zwane Grodziskiem świadczy o znacznie wcześniejszym zamieszkaniu tych terenów.
Zgodnie z przywilejem biskupa Zbigniewa Oleśnickiego z 1430r Wójtostwo Lubienia uiszczało dziesięcinę Kościołowi w Krynkach. Lubienia stanowiła własność biskupów kieleckich wchodząc w skład tzw. klucza iłżeckiego. Mocą ustawy sejmowej z roku 1788 dobra biskupie zostały przyłączone do Korony ( przeszły na własność rządową ).
W roku 1827 Lubienia stanowiła wieś rządową liczącą 339 mieszkańców zamieszkujących 42 domy. W roku 1880 wieś posiadała 68 domów i 545 mieszkańców uprawiających łącznie 1259 mórg ziemii. W skład Lubieni wchodziła ponadto osiedla leśne, 5 domostw i 2298 morgów ziemi należące do Towarzystwa Starachowickich Zakładów Górniczych. Na terenach Lubieni działała należąca do rządu kopalnia rudy żelaza „Józef", z której w latach 1816 - 1833 wydobywano rocznie po 80 000 kibli rudy żelaza, później wydobycie się zmniejszyło.
W omawianym okresie Lubienia podlegała sądowi gminnemu okręg IV w Wąchocku, stacja pocztowa w Iłży zaś urząd gminy w Jasieńcu Iłżeckim. W skład tej gminy wchodziły ponadto Budy Brodzkie, Henryk (kolonia i kopalnie), Jasieniec Iłżecki, Lipie, Nowe Lipie i Małyszyn. W Lubieni umiejscowiony był zarząd leśnictwa prywatnego iłżeckiego, które zawiadywało 5 strażami leśnymi: Maliszewską, koszarską, wierzbnicka, kaplicką i Jankowską.
W dniu 11 lutego 1858r w rodzinie nadleśniczego Antoniego Nowowiejskiego urodził się syn Antoni Julian Nowowiejski późniejszy arcybiskup płocki zmarły w obozie zagłady w Działdowie w 1941r, beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II w dniu 13 czerwca 1999r wraz ze 108 męczennikami II wojny światowej. Ten fakt jest upamiętniony obeliskiem w Lubieni oraz tablicą okolicznościową w kościele w Krynkach.
W okresie międzywojennym mieszkańcy Lubieni prezentowali wiele działań społecznych i inicjatyw oświatowych. Z ich inicjatywy został wybudowany budynek szkolny, utworzono jedno z pierwszych w powiecie iłżeckim Kółko Rolnicze „Kłos" oraz utworzono Ochotniczą Straż Pożarną. W okresie okupacji hitlerowskiej demonstrowali postawy patriotyczne, współpracując z oddziałami partyzanckimi. Również w okresie powojennym Lubienia należała do wyróżniających się miejscowości. Wieś posiada wodociąg i gaz, estetyczne oświetlenie ulic, chodniki, nowoczesny budynek szkolny i Dom Nauczyciela. Wieś posiada dobre połączenie komunikacyjne.
21 maja 1983 roku z inicjatywy księdza Krzysztofa Orła zostały rozpoczęte prace przy budowie wspaniałej świątyni pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego. Zasługą księdza proboszcza jest otoczenie murem pięknej świątyni, budowa plebani, budowa cmentarza grzebalnego o powierzchni 33 arów. Prezencja świątyni i jej otoczenia jest wspaniała. Ksiądz Krzysztof Orzeł jest inicjatorem wielu uroczystości religijno - patriotycznych i inicjatyw lokalnych. Lubienia posiada dobrą infrastrukturę handlową i usługową oraz szereg warsztatów rzemieślniczych i drobnej wytwórczości. Mieszkańcy zatrudnieni są w rolnictwie, pracach leśnych oraz zakładach przemysłowych ( Zębiec, Constar, MAN i innych ).
Z inicjatywy społeczeństwa Lubieni Szkoła Podstawowa otrzymała imię Jana Pawła II. Ta podniosła uroczystość miała miejsce w 2005 roku.
Swoistym fenomenem jest bezpośrednie sąsiedztwo ścisłych rezerwatów przyrody: Rosochacz, posiadający wytyczoną ścieżkę dydaktyczną, Skały pod Adamowem oraz projektowany rezerwat Zapadnie Doły w Klepaczach.

Józef Góźdź

Powrót do rysu historycznego gminy Brody.